C ng ty Cổ phần Li n doanh Ô t Hyundai Thành C ng Việt Nam Chúc mừng năm mới Xu n Gi p Thìn
THƯ NGỎ ĐẦU XUÂN Quý Bạn đọc thân mến! Một mùa Xuân nữa lại về, mang đến cho mỗi người niềm vui, nhiệt huyết, hoài bão, hy vọng về một Năm 2024 nhiều tín hiệu khởi sắc, diện mạo mới và vận hội mới. Với chủ đề “Khát vọng hoá Rồng” “Khát vọng hoá Rồng”, ấn phẩm đặc biệt mừng Xuân Giáp Thìn của Báo Tri thức và Cuộc sống Tri thức và Cuộc sống gửi tới Quý Bạn đọc những tác phẩm báo chí chuyên sâu dưới góc nhìn của các nhà khoa học, chuyên gia uy tín về thời cuộc, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phải chung sức, đồng lòng với quyết tâm cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, tạo động lực, truyền cảm hứng để phát huy sức mạnh tổng hợp trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Năm Quý Mão trôi qua, với nhiều khó khăn và thách thức. Trong áp lực của công nghệ 4.0 và kinh tế báo chí, các toà soạn đối diện tình thế “muốn tồn tại thì phải chuyển mình, chuyển đổi số”. Báo Tri thức và Cuộc sống đã đồng lòng vượt khó, nỗ lực đổi mới, sáng tạo với tâm sáng, lòng trong, bút sắc… đem tới những thông tin bổ ích, ấn phẩm chất lượng phụng sự Bạn đọc tốt nhất, hiệu quả nhất. Hoà chung bầu không khí chào đón Tết Nguyên đán, người làm báo Báo Tri thức và Cuộc sống Tri thức và Cuộc sống xin được soi mình, sửa mình; chân thành tri ân Quý Bạn đọc, các cấp lãnh đạo, ban ngành, đơn vị, doanh nghiệp... đã đồng hành, ủng hộ với mỗi hành trình tự hoàn thiện và phát triển của Toà soạn hôm nay; xin kính chúc Quý vị sức khỏe, hạnh phúc, an khang, thịnh vượng và nhiều thành công với “Khát vọng hóa Rồng”. Tổng Biên tập NGUYỄN THỊ MAI HƯƠNG
KHÁT VỌNG HOÁ RỒNG KINH TẾ VIỆT NAM SẼ “CẤT CÁNH” NĂM 2024 TRỤ SỞ: 53 NGUYỄN DU, QUẬN HAI BÀ TRƯNG, HÀ NỘI CHỦ TỊCH VUSTA PHAN XUÂN DŨNG: GS.TS HOÀNG VĂN CƯỜNG: 8 12 34 “ĐỂ KHÔNG THỂ, KHÔNG DÁM, KHÔNG MUỐN THAM NHŨNG” Xuất hành ngày đầu năm Danh nhân tuổi THÌN 26 68 PGS.TS VŨ VĂN PHÚC: TỔNG BIÊN TẬP: NGUYỄN THỊ MAI HƯƠNG PHÓ TỔNG BIÊN TẬP: NGUYỄN DANH CHÂU IN TẠI: CÔNG TY CỔ PHẦN IN VÀ THƯƠNG MẠI TIÊN PHONG TRÌNH BÀY: NGUYỄN TIẾN THỰC
BÁC SĨ NÂNG TẦM VIỆT NAM TRÊN BẢN ĐỒ Y KHOA THẾ GIỚI NGƯỜI LÀM SỐNG DẬY DÒNG TRANH ĐÔNG HỒ Tản văn: Có hương xuân trong gió đông Hà Nội Tuổi thơ tôi, mùa xuân và hội làng Rồng trong lịch sử văn hóa Việt Nam Diva Mỹ Linh: Đời, game như một… mộc mạc chất “chị đại chị đẹp” 96 94 90 72 C O N T E N T S ĐẶT MUA BÁO VÀ QUẢNG CÁO: 024 6 254 3519 Email: quangcao.trithuccuocsong@gmail.com GIÁ: 68.000 Đ XUẤT BẢN THEO GIẤY PHÉP SỐ: 197/GP-XBĐS NGÀY 29/12/2023 CỦA CỤC BÁO CHÍ - BỘ THÔNG TIN VÀ TRUYỀN THÔNG VĂN PHÒNG GIAO DỊCH TẠI HÀ NỘI: 70 TRẦN HƯNG ĐẠO, PHƯỜNG TRẦN HƯNG ĐẠO, QUẬN HOÀN KIẾM, HÀ NỘI. VĂN PHÒNG ĐẠI DIỆN TẠI TP HCM: SỐ 54 PHẠM HUY THÔNG, PHƯỜNG 7, QUẬN GÒ VẤP, TP HCM XÃ HỘI PHÁT TRIỂN NHỜ KHOA HỌC, CÔNG NGHỆ PGS.TS BÙI THỊ AN: PGS.TS TRẦN NGỌC SƠN: 18 86 38 NGHỆ NHÂN NGUYỄN ĐĂNG CHẾ:
XUÂN GIÁP THÌN 2024 8 TRI THỨC & CUỘC SỐNG Nhân dịp đầu xuân Giáp Thìn 2024, TSKH Phan Xuân Dũng trao đổi với Báo Tri thức và Cuộc sống về những thành tựu của năm 2023, đồng thời thể hiện niềm tin đất nước tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong năm mới, trên nền tảng thúc đẩy khoa học và công nghệ (KH&CN) và sự dấn thân, cống hiến của đội ngũ trí thức nước nhà. Đối ngoại nâng tầm vị thế Việt Nam l Thưa TSKH Phan Xuân Dũng, 2023 được cho là năm rất thành công của ngoại giao Việt Nam, đưa thế và vận nước ta lên thấy rõ. Ông đánh giá thế nào về ý kiến này? - Trong bối cảnh thế giới có những diễn biến phức tạp, kinh tế chậm phục hồi và còn nhiều khó khăn, thách thức, nhu cầu thực hiện chính sách ngoại giao hòa bình, đa dạng, có trách nhiệm, góp phần tăng cường quan hệ quốc tế là một tất yếu. Trong năm qua, Việt Nam đã làm rất tốt việc này, là “điểm sáng” trong bức tranh phát triển tổng thể của đất nước. Ngày 12-13/12/2023, ông Tập Cận Bình - Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc, Chủ tịch nước CHND Trung Hoa - thăm nước ta. Hai bên nhất trí tiếp tục làm sâu sắc và nâng tầm quan hệ Đối tác Hợp tác chiến lược toàn diện, xây dựng Cộng đồng chia sẻ tương lai. Trước đó 3 tháng, trong chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Mỹ Joe Biden, ngày 10-11/9/2023, hai quốc gia xác lập quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện. Lần đầu tiên Việt Nam có quan hệ Đối tác chiến lược trở lên với 5 ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc. Theo số liệu của Bộ Ngoại giao, ngoài những chuyến thăm lịch sử như chuyến thăm Trung Quốc của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, chuyến thăm Việt Nam của Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Joe Biden..., lãnh đạo chủ chốt Việt Nam đã có 45 chuyến công du các nước và gần 50 chuyến thăm là của lãnh đạo các nước, tính từ năm 2021. Những hoạt động trên đã tạo nên bước phát triển mới về chất trong đối ngoại và hội nhập quốc tế của đất nước. Vị thế và uy tín quốc tế của Việt Nam tiếp tục được nâng cao. Việt Nam được tín nhiệm bầu vào nhiều vị trí, có trọng trách quốc tế quan trọng, nhất là trong ASEAN và Liên Hợp Quốc như Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an, Phó Chủ tịch Đại hội đồng Liên Hợp Quốc khóa 77, thành viên Hội đồng Nhân quyền Liên Hợp Quốc nhiệm kỳ 2023 - 2025, Ủy ban Di sản thế giới, Ủy ban Luật pháp Quốc tế… TSKH PHAN XUÂN DŨNG, BÍ THƯ ĐẢNG ĐOÀN, CHỦ TỊCH LIÊN HIỆP CÁC HỘI KHOA HỌC KỸ THUẬT VIỆT NAM, KHẲNG ĐỊNH, NHỮNG “ĐIỂM SÁNG” ĐỐI NGOẠI TRONG NĂM 2023 GIÚP VIỆT NAM NÂNG TẦM, TRỞ THÀNH TRUNG TÂM CHÍNH TRỊ - KINH TẾ - AN NINH TRONG KHU VỰC VÀ THẾ GIỚI. KhátvọnghóaRồng Có ý kiến cho rằng, “Ngoại giao cây tre” khiến chúng ta chưa rõ ràng về quan điểm. Tôi khẳng định, nói như vậy không đúng. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhiều lần phát biểu, Việt Nam không chọn bên mà chọn chính nghĩa. Đó cũng là biểu thị cho “Ngoại giao cây tre”. Chúng ta chọn chính nghĩa, chọn lẽ phải, chọn lợi ích quốc gia - dân tộc. TSKH PHAN XUÂN DŨNG TSKH Phan Xuân Dũng chia sẻ, ông có niềm tin vững chắc rằng đất nước tiếp tục phát triển mạnh mẽ trong năm mới, trên nền tảng thúc đẩy KH&CN và sự dấn thân, cống hiến của đội ngũ trí thức nước nhà. ẢNH: ĐỨC THUẬN GÓC NHÌN TÂN XUÂN LINH THI
9 TRI THỨC & CUỘC SỐNG XUÂN GIÁP THÌN 2024 Cùng đó, Việt Nam đóng góp tích cực vào các vấn đề chung như chống biến đổi khí hậu, cắt giảm khí thải, cử cán bộ, chiến sĩ tham gia thực hiện sứ mệnh gìn giữ hòa bình, hỗ trợ nhân đạo cho các quốc gia chịu thiên tai, xung đột... Có thể nói, chưa bao giờ vị thế, uy tín và hình ảnh về Việt Nam - một quốc gia độc lập, tự chủ, phát triển năng động, đối tác tin cậy, thành viên tích cực, có trách nhiệm - lại nổi bật trên trường quốc tế như hiện nay. Điều này rất đúng với lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh, rằng ngoại giao phải luôn vì lợi ích của dân tộc mà phục vụ; độc lập tự chủ, tự lực tự cường gắn liền đoàn kết và hợp tác quốc tế. Theo đó, Việt Nam sẵn sàng là bạn với các nước trên thế giới. l Với những thành tựu nổi bật, “Ngoại giao cây tre” của Việt Nam được thế giới đánh giá cao. Ông nhìn nhận thế nào về “Ngoại giao cây tre” của nước ta, nhất là trong bối cảnh thế giới đa phương, đa cực, có nhiều diễn biến phức tạp, khó lường ngày nay? - Trên “mặt trận” ngoại giao, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề cao “Dĩ bất biến, ứng vạn biến”, lấy cái không thể thay đổi làm cốt lõi để ứng phó với muôn sự thay đổi; giữ vững tính nguyên tắc, kiên định, vững chắc của mục tiêu chiến lược với tính linh hoạt, uyển chuyển của sách lược cách mạng. Trong đó, “Dĩ bất biến” chính là độc lập dân tộc, chủ nghĩa xã hội, quyền lợi của quốc gia, dân tộc. Phương pháp ngoại giao của Hồ Chí Minh còn thể hiện ở truyền thống yêu hòa bình của dân tộc ta, nỗ lực giải quyết bất đồng bằng phương cách hòa bình. Kế thừa và phát huy tư tưởng đó, gần 40 năm đổi mới vừa qua, Đảng ta đã phát triển trên nền tảng lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh, hình thành nên trường phái ngoại giao rất đặc sắc và độc đáo, mang đậm bản sắc "Cây tre Việt Nam". Đó là kiên định về nguyên tắc, uyển chuyển về sách lược; mềm mại, khôn khéo nhưng cũng rất kiên cường, quyết liệt; linh hoạt, sáng tạo nhưng rất bản lĩnh, vững vàng trước mọi khó khăn, thách thức, vì độc lập, tự do của dân tộc, vì hạnh phúc của Nhân dân; đoàn kết, nhân ái nhưng luôn luôn kiên quyết, kiên trì bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã khẳng định, đến Hội nghị Đối ngoại toàn quốc triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng ngày 14/12/2021, chúng ta đã thống nhất cao khẳng định về sự hình thành, phát triển của trường phái đối ngoại, ngoại giao “Cây tre Việt Nam": Gốc vững, thân chắc, cành uyển chuyển, thấm đượm tâm hồn, cốt cách và khí phách của dân tộc Việt Nam. Nói về cây tre, chúng ta đều thấy, ngoài sự mềm dẻo, bền bỉ, dai dẳng, loài cây gắn với văn hoá làng xã, còn có sức mạnh của tập thể: “Bão bùng thân bọc lấy thân / Tay ôm tay níu tre gần nhau thêm / Thương nhau tre không ở riêng / Luỹ thành từ đó mà nên hỡi người” - trích “Tre Việt Nam” của tác giả Nguyễn Duy. Một cây tre khi đứng riêng dẻo dai hơn so với những loại cây khác. Khi là tập thể, một bụi tre, lũy tre lại có sức mạnh lớn, chặt chẽ và vững chắc vô cùng. Đó chính là tinh thần “Đoàn kết, đoàn kết, đại đoàn kết”, là văn hoá của người Việt, hướng tới hòa bình, hợp tác, cùng phát triển. Điều này rất quan trọng, nhất là trong bối cảnh thế giới đa phương, đa cực, tiềm ẩn nhiều bất ổn, khó lường hiện nay. Có ý kiến cho rằng, “Ngoại giao cây tre” khiến chúng ta chưa rõ ràng về quan điểm. Tôi khẳng định, nói như vậy không đúng. Thủ tướng Phạm Minh Chính nhiều lần phát biểu rằng, Việt Nam không chọn bên mà chọn chính nghĩa. Đó cũng là biểu thị cho “Ngoại giao cây tre”. Chúng ta chọn chính nghĩa, chọn lẽ phải, chọn lợi ích quốc gia - dân tộc. Đặc biệt, Văn kiện Đại hội XIII của Đảng vừa qua nêu rõ, chúng ta không chọn theo Khát vọng hóa Rồng đòi hỏi sự quyết tâm và những nỗ lực mới trong khoảng 2 thập kỷ tới, trong đó vai trò của khoa học, công nghệ rất quan trọng, được đánh giá là hạt nhân để “rồng” cất cánh”. TSKH PHAN XUÂN DŨNG Đội Công binh số 2 Việt Nam lên đường thực hiện nhiệm vụ gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc tại Phái bộ An ninh Lâm thời Liên Hợp Quốc ở khu vực Abyei (UNISFA), ngày 8/8/2023. ẢNH: QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN
XUÂN GIÁP THÌN 2024 10 TRI THỨC & CUỘC SỐNG đuổi lợi ích quốc gia - dân tộc một chiều, cực đoan. Chúng ta đặt lợi ích quốc gia - dân tộc là cao nhất trên cơ sở tôn trọng các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên Hợp Quốc, luật pháp quốc tế; trên cơ sở bình đẳng, hợp tác cùng có lợi. Đó là những điều kiện rõ ràng. Có thể khẳng định, năm 2023, Việt Nam đã có những hoạt động ngoại giao cân bằng và khách quan, hiệu quả với các nước ở mọi quy mô, cả phát triển lẫn đang phát triển. Lập trường của Việt Nam rất rõ ràng, minh bạch, thiện chí, hợp tác, cùng phát triển. Mở rộng hợp tác KH&CN, thúc đẩy kinh tế l Các chuyên gia đánh giá việc tăng cường quan hệ ngoại giao với các cường quốc giúp Việt Nam thúc đẩy hợp tác trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, KH&CN và các lĩnh vực mới, cũng như trao đổi văn hóa, nguồn nhân lực. Đây rõ ràng là cơ hội và cả thách thức trong quá trình thực hiện khát vọng “sánh vai với các cường quốc 5 châu”, thưa ông? - Nhìn lại năm 2023 sôi động, các chuyên gia nhấn mạnh những sự kiện Việt Nam nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện với Mỹ (tháng 9) và Nhật Bản (tháng 11), cùng các khuôn khổ quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện đã được xác lập trước đó với Trung Quốc, Nga và Hàn Quốc. Có thể thấy, việc tăng cường quan hệ ngoại giao với Mỹ và Nhật Bản giúp chúng ta thúc đẩy hợp tác trong nhiều lĩnh vực như kinh tế, KH&CN và các lĩnh vực mới. Biên bản ghi nhớ (MOU) giữa hai nước Việt - Mỹ khẳng định tăng cường quan hệ đối tác để củng cố hệ sinh thái bán dẫn và hợp tác cung cấp nguyên liệu đất hiếm được sử dụng trong điện thoại thông minh và pin xe điện, đặt nền móng để Việt Nam trở thành cơ sở sản xuất chất bán dẫn toàn cầu. Việt Nam sẽ có điều kiện thuận lợi đào tạo nguồn nhân lực có tay nghề cao, nền kinh tế kỹ thuật số và kinh tế xanh, đồng thời cũng tập trung vào trí tuệ nhân tạo (AI), chuyển đổi năng lượng và chăm sóc sức khỏe. Giữa tháng 12/2023, ông Jensen Huang, Chủ tịch, Tổng Giám đốc Tập đoàn NVIDIA, Mỹ - tập đoàn sản xuất chip đắt giá nhất thế giới với giá trị thị trường gần 1.200 tỷ USD - đến Việt Nam. Tập đoàn có hơn 27.000 nhân viên, đạt doanh thu 27 tỷ USD trong năm tài chính 2023 muốn lập cứ điểm tại Việt Nam. Đây cũng là lĩnh vực chúng ta có nhiều tiềm năng, lợi thế. Đầu tháng 12/2023, Chủ tịch Hiệp hội Công nghiệp Bán dẫn Mỹ (SIA) và lãnh đạo các doanh nghiệp bán dẫn hàng đầu của nước này, như Intel, Qualcom, Ampere, ARM… sang thăm, làm việc tại Việt Nam. Đó là minh chứng rõ nét cho thấy chúng ta đã và đang thu hút ngày càng nhiều tập đoàn lớn trong ngành bán dẫn trên thế giới, đặc biệt là tập đoàn của Mỹ như Intel, Amkor ở mảng đóng gói, kiểm thử; Marvell, Qovor, Qualcomm trong mảng thiết kế; Synopsys, Cadence trong cung cấp công cụ thiết kế chip… Quan hệ với Nhật Bản, chúng ta có cơ hội mở rộng hợp tác kinh tế, trao đổi nguồn nhân lực, chống biến đổi khí hậu, an ninh hàng hải và chuyển giao công nghệ. Đối với Hàn Quốc, 2023 là năm đầu tiên hai nước triển khai thực hiện Đối tác Chiến lược Toàn diện, bao gồm tăng cường hợp tác ngoại giao và an ninh, mở rộng trao đổi thương mại, tăng cường hợp tác trong chuỗi cung ứng các khoáng sản quan trọng và mở rộng viện trợ của Hàn Quốc cho Việt Nam. Hai nước đã ký kết 17 hiệp định và Biên bản ghi nhớ. Tại Diễn đàn doanh nghiệp Hàn - Việt diễn ra Đoàn Việt Nam tham dự Kỳ họp Đại hội đồng lần thứ 24 các quốc gia thành viên Công ước Bảo vệ Di sản Văn hóa và Thiên nhiên Thế giới. ẢNH: MOFA/VIETNAMPLUS Đến nay, Việt Nam thiết lập quan hệ với 193 nước, trong đó có khuôn khổ quan hệ đối tác chiến lược toàn diện, đối tác chiến lược, đối tác toàn diện với trên 30 quốc gia, là thành viên của 70 diễn đàn và các cơ chế hợp tác quốc tế, cũng như đã ký 16 hiệp định thương mại tự do. Lần đầu tiên, Việt Nam có quan hệ đối tác chiến lược trở lên với 5 ủy viên thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc.
11 TRI THỨC & CUỘC SỐNG XUÂN GIÁP THÌN 2024 tháng 6/2023 nhân chuyến thăm của Tổng thống Yoon Suk Yeol tới Việt Nam, 111 biên bản ghi nhớ đã được ký kết, gồm các lĩnh vực thương mại, khoa học, công nghệ. Một trong những thành tựu nổi bật là thiết lập nền tảng hợp tác hướng tới tương lai giữa các công ty và tổ chức trong lĩnh vực chăm sóc sức khỏe, xe điện, công nghiệp công nghệ cao và năng lượng. Nhìn nhận một cách thực tế và khách quan sẽ thấy, những hợp tác trên tác động rất lớn đến nền kinh tế, đưa Việt Nam trở thành trung tâm sản xuất công nghệ cao tương lai không xa. Trong bối cảnh địa chính trị trên thế giới phức tạp, Việt Nam tiếp tục thu hút được các nhà đầu tư nước ngoài lớn trong lĩnh vực công nghệ. Tập đoàn Samsung đầu tư 19 tỷ USD, gồm 6 nhà máy và 1 trung tâm nghiên cứu và phát triển tại Việt Nam. Apple và nhiều nhà sản xuất hàng đầu thế giới khác như Google, Dell, Amazon cũng đang thiết lập cơ sở sản xuất tại Việt Nam. Đây sẽ là những cơ sở để phát triển ngành công nghệ bán dẫn trong nước. l Chúng ta phải chuẩn bị như thế nào, đặc biệt liên quan KH&CN, để nắm bắt thời cơ hợp tác, hiện thực hóa “khát vọng hoá rồng” trong khu vực, cũng như trên trường quốc tế, thưa ông? - Chủ tịch Hồ Chí Minh đã căn dặn: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”; “Muôn việc thành công hay thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”. Con người luôn là nhân tố quyết định. Chúng ta cần có sự chuẩn bị dài hơi về chính sách, đào tạo nguồn nhân lực... Trong đó, vai trò của đội ngũ tri thức KH&CN nước nhà nói chung, Liên hiệp các Hội Khoa học Kỹ thuật Việt Nam nói riêng, rất quan trọng, mang tính tiên phong. Năm 2023, các tổ chức KH&CN trực thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam đã tập trung đổi mới nội dung, phương thức hoạt động để thích ứng trong bối cảnh mới, chú trọng ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số để đáp ứng yêu cầu Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. Liên hiệp Hội Việt Nam tiếp tục thực hiện các chương trình phối hợp công tác với Bộ Khoa học và Công nghệ giai đoạn 2021 - 2030; Ủy ban Khoa học, Công nghệ & Môi trường của Quốc hội giai đoạn 2021 - 2026; Hội đồng Dân tộc của Quốc hội giai đoạn 2021 - 2026, huy động sự tham gia của các hội thành viên và tổ chức KH&CN trực thuộc. Các hoạt động khác như củng cố bộ máy nhân sự, chấn chỉnh hoạt động, rà soát cơ cấu tổ chức, hoàn thiện quy trình kiện toàn bộ máy của nhiều tổ chức KH&CN trực thuộc… cũng được thực hiện. Tháng 10/2023, hội nghị lấy ý kiến của trí thức KH&CN trước kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XV đã nhận được sự quan tâm chỉ đạo và trực tiếp tham gia chủ trì của lãnh đạo Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội. Đây là lần đầu tiên Liên hiệp Hội Việt Nam tổ chức hội nghị lấy ý kiến về những vấn đề mà đội ngũ trí thức KH&CN Việt Nam quan tâm để tổng hợp, gửi báo cáo tới Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và Ủy ban Thường vụ Quốc hội trước kỳ họp của Quốc hội. Chúng tôi cũng góp ý vào các văn bản liên quan KH&CN do Bộ Khoa học và Công nghệ đề nghị, phối hợp các đơn vị tổ chức chương trình biểu dương Top Công nghiệp 4.0 Việt Nam - Industrie 4.0 Awards (viết tắt I 4.0 awards) trong khuôn khổ Hội thảo khoa học “Chuyển đổi số và Tự động hóa thúc đẩy phát triển kinh tế số”… Liên hiệp Hội Việt Nam cũng duy trì và tiếp tục mở rộng mối quan hệ hợp tác với đối tác quốc tế, nhất là tổ chức uy tín, để triển khai đề tài nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ, huy động thêm nguồn lực phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Hầu hết tổ chức KH&CN trực thuộc Liên hiệp Hội Việt Nam có đội ngũ cán bộ quản lý là các nhà khoa học, trình độ chuyên môn cao, nhiệt tình, giàu kinh nghiệm, rất thuận lợi cho việc nghiên cứu khoa học, chuyển giao tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất, cũng như ứng dụng tri thức khoa học, công nghệ. Bên cạnh nhân tố con người, một việc quan trọng khác là tập trung hợp tác đầu tư hạ tầng, xây dựng cơ sở đào tạo, trung tâm nghiên cứu và phát triển, trung tâm thiết kế, phát triển sản phẩm chip bán dẫn và công nghệ trí tuệ nhân tạo, trung tâm dữ liệu lớn, tính toán hiệu năng cao và các chương trình đào tạo kỹ sư bán dẫn tại Việt Nam. “Khát vọng hóa rồng” đòi hỏi sự quyết tâm và những nỗ lực mới trong khoảng 2 thập kỷ tới, trong đó vai trò của KH&CN rất quan trọng, được đánh giá là hạt nhân để “rồng” cất cánh. Kinh tế số, kinh tế sáng tạo, chia sẻ là xu thế phát triển tất yếu. Nền kinh tế dựa vào tài nguyên và nhân công giá rẻ sẽ không còn là lợi thế. Đổi mới sáng tạo là yếu tố sống còn của doanh nghiệp và nền kinh tế. Vì thế, trong năm 2024, Liên hiệp Hội Việt Nam tiếp tục phối hợp các cơ quan liên quan tham mưu Thủ tướng Chính phủ ban hành quyết định triển khai Diễn đàn khoa học của trí thức, sau khi tổng kết 5 năm thực hiện Quyết định số 501/QĐ-TTg ngày 15/4/2014. Mục đích không gì khác là hướng tới thúc đẩy phát triển KH&CN trong nước, đưa kinh tế nói riêng và Việt Nam nói chung tận dụng tốt cơ hội hợp tác quốc tế để “Thành công, thành công, đại thành công”. l Xin trân trọng cảm ơn TSKH Phan Xuân Dũng.
XUÂN GIÁP THÌN 2024 12 TRI THỨC & CUỘC SỐNG Trường Đại học Khoa hoc Xa hôi & Nhân văn (Đai hoc Quốc gia Hà Nội) nhìn lại năm 2023, bàn về những cơ hội, giải pháp để thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2024. Kinh tế sẽ có nhiều chuyển biến tích cực lKinh tế Việt Nam năm 2023 không đạt nhiều chỉ tiêu tăng trưởng, vẫn là điểm sáng trong bức tranh kinh tế toàn cầu trong bối cảnh nhiều khó khăn, thách thức. Năm 2024, chúng ta đưa ra mục tiêu tăng trưởng 6,0 - 6,5%, liệu có “trong tầm tay”? - GS.TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội: Nhìn lại kinh tế Việt Nam năm 2023, dù chỉ số tăng trưởng GDP không đạt, nhưng trong bối cảnh khó khăn của thế giới, việc đạt mức tăng trưởng được dự báo 5% đã rất thành công. Chúng ta thành công trong việc điều hành kinh tế, giữ cho nền kinh tế ổn định. Theo tôi, năm 2024, Việt Nam sẽ có nhiều chuyển biến tích cực khi những “làn gió ngược” được dự báo giảm, thực tiễn có thể mở CAFE ĐẦU NĂM: NĂM 2023, KINH TẾ VIỆT NAM VƯỢT “CƠN GIÓ NGƯỢC”, THUỘC NHÓM TĂNG TRƯỞNG CAO, LÀ ĐIỂM SÁNG TRONG BỨC TRANH KINH TẾ TOÀN CẦU. ĐÂY LÀ TIỀN ĐỀ QUAN TRỌNG ĐỂ THỰC HIỆN CÁC NHIỆM VỤ, KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN KINH TẾ, XÃ HỘI TRONG NĂM BỨT PHÁ 2024 VÀ CÓ Ý NGHĨA ĐẶC BIỆT QUAN TRỌNG ĐỂ VIỆT NAM HIỆN THỰC HÓA “KHÁT VỌNG HÓA RỒNG”. THIÊN NGA thực hiện Nhân dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn, Báo Tri thức và Cuộc sống cùng GS.TS Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội; Tiến sĩ Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam; Luật sư Nguyễn Danh Huế, Chủ tịch HĐTV Công ty luật Hừng Đông; GS.TS Nguyễn Văn Phước, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam; PGS. TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội; PGS.TS Lâm Bá Nam - nguyên Phó hiệu trưởng Kinh tế Việt Nam sẽ
13 TRI THỨC & CUỘC SỐNG XUÂN GIÁP THÌN 2024 ra thuận lợi hơn. Việt Nam tiếp tục giữ tốt đà đi lên của nền kinh tế trong năm 2023, đặc biệt không chỉ đạt mục toàn diện, đặc biệt đón nhận dòng đầu tư mới theo xu thế phát triển đang có nhiều cơ hội vào Việt Nam trong thời gian tới. Bên cạnh đó, năm 2024 là tiền đề để chuyển đổi luồng đầu tư, đã có sự dịch chuyển về cơ hội đầu tư không chỉ theo hướng sản xuất và gia công, mà đầu tư các ngành công nghệ cao tạo ra giá trị cho đất nước. Chúng ta cũng kỳ vọng kêu gọi được những tập đoàn lớn của thế giới. Vì vậy, nếu năm 2024 tận dụng tốt cơ hội đó, Việt Nam sẽ tạo ra làn sóng kêu gọi đầu tư và niềm tin đầu tư, thúc đẩy nhà sản xuất, hoạt động dịch vụ, tiêu dùng… Đây là tiền đề để tin rằng, năm 2024 đất nước sẽ phát triển và đạt mức tăng trưởng cao. Ngoài ra, năm nay cũng cần thúc đẩy đầu tư công, nhưng phải nghiên cứu không chỉ tập trung kết cấu hạ tầng, mà còn trực tiếp cho tập đoàn, doanh nghiệp thông qua phương thức đặt hàng, tạo điều kiện hỗ trợ đón luồng đầu tư mới. Muốn vậy, phương thức đầu tư cần thay đổi. Việc đẩy mạnh vốn đầu tư công sẽ thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và một số mặt khác. Đầu tư công đúng mực sẽ giúp tạo ra công việc mới, giảm tỷ lệ thất nghiệp, tăng thu nhập cho người lao động. Đặc biệt, đầu tư công trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng có thể thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Nó cung cấp điều kiện cơ bản để tiêu tăng trưởng GDP từ 6% - 6,5% trong năm 2024, mà còn tạo ra môi trường phát triển kinh tế, xã hội GS.TS Hoàng Văn Cường “cất cánh” năm 2024
XUÂN GIÁP THÌN 2024 14 TRI THỨC & CUỘC SỐNG hỗ trợ hoạt động sản xuất, vận chuyển hàng hóa và dịch vụ, đồng thời thu hút đầu tư tư nhân, thúc đẩy phát triển kinh doanh. lBáo cáo của Viện Nghiên cứu Quản lý Kinh tế Trung ương (CIEM) đưa ra 2 kịch bản tăng trưởng kinh tế trong năm 2024, với mức tăng trưởng 6,13% cho kịch bản 1 và 6,48% với kịch bản 2. Chúng ta có nên đặt ra kịch bản cao hơn nữa để thúc đẩy nỗ lực phi thường? - Tiến sĩ Lê Duy Bình, Giám đốc Economica Việt Nam: Để thực hiện mục tiêu tăng trưởng của cả 2 kịch bản trên là rất thách thức trong bối cảnh hiện nay. Tuy nhiên, chúng ta hoàn toàn có thể làm được với nỗ lực hơn mức bình thường. Tôi nghĩ, cần có kịch bản tăng trưởng tham vọng, nhiều hoài bão hơn, dám nghĩ lớn hơn để tạo áp lực mạnh mẽ, nỗ lực phi thường hơn. Chúng ta cũng cần một kịch bản để truyền cảm hứng cho hành động mạnh mẽ, quyết liệt hơn nữa đối với cả nền kinh tế. Do đó, tôi từng đề xuất CIEM bổ sung kịch bản tăng trưởng 7% năm 2024. Đây là kịch bản mơ ước, thậm chí có thể nói là lãng mạn, so với khó khăn đang phải đối mặt. Tuy nhiên, tôi cho rằng, mục tiêu này không phải không thể đạt được. Chúng ta quyết tâm thực hiện sẽ tạo ra động lực để có nỗ lực mạnh mẽ hơn nữa từ các cấp chính quyền, địa phương, doanh nghiệp và người dân, giúp nền kinh tế quay trở lại tốc độ tăng trưởng 7% năm 2025 và những năm tiếp theo. Có nhiều dư địa để đạt được mục tiêu tăng trưởng 7% năm 2024, điều quan trọng là phải nỗ lực phi thường để biến tiềm năng thành hiện thực. Muốn vậy, cần chú ý một trong những lĩnh vực tiềm năng là gia tăng đầu tư tư nhân. Đây sẽ là yếu tố đột phá để có tốc độ tăng trưởng tốt hơn. Bên cạnh đó, cần có nỗ lực đặc biệt để tiếp tục cải thiện môi trường kinh doanh và đầu tư để nền kinh tế Việt Nam tiếp tục có sự cải thiện mang tính đột phá trên bảng xếp hạng về môi trường kinh doanh toàn cầu, năng lực đổi mới sáng tạo, tự do kinh tế. Chúng ta cần nỗ lực phi thường để không mãi nằm ở nửa dưới của các bảng xếp hạng. Ngoài động lực tăng trưởng truyền thống là đầu tư, tiêu dùng, xuất khẩu, những động lực tăng trưởng mới như kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, đổi mới sáng tạo, nếu được phát huy mạnh mẽ, sẽ là nhân tố đóng góp cho kịch bản mơ ước này. Tuy nhiên, động lực tăng trưởng mới chỉ có thể thực sự đóng góp mạnh mẽ hơn nữa khi các cơ chế thử nghiệm có kiểm soát, những cơ chế thúc đẩy đổi mới, sáng tạo của doanh nghiệp, người dân thực sự được ban hành, đi vào cuộc sống. Hoàn thiện thể chế, pháp luật là nhiệm vụ quan trọng l Để đạt được mục tiêu kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2024, một trong những nhiệm vụ trọng tâm được Chính phủ đưa ra là rà soát, hoàn thiện thể chế, pháp luật, cơ chế, chính sách gắn với nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật; đẩy mạnh cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, quy định kinh doanh. Tầm quan trọng của nhiệm vụ này ra sao? - Luật sư Nguyễn Danh Huế, Chủ tịch HĐTV Công ty luật Hừng Đông: Đây là nhiệm vụ quan trọng, có ý nghĩa nhất đối với phát triển kinh tế xã hội của nước ta trong năm 2024. Bởi cơ chế, chính sách tốt, thủ tục hành chính đơn giản sẽ mở đường cho hoạt động sản xuất kinh doanh phát triển, cũng như thu hút nguồn lực đầu tư nước ngoài. Môi trường đầu tư tốt sẽ làm cho doanh nghiệp yên tâm đầu tư sản xuất kinh doanh. Nhìn nhận thực tế, các quy định của pháp luật còn bất cập. Mặc dù được doanh nghiệp, người dân kiến nghị nhiều lần, việc sửa đổi, tháo gỡ rất chậm… Tình trạng nhiều cơ quan, ban ngành không làm gì, ngồi chờ chính sách thay đổi khá phổ biến. Bên cạnh Tiến sĩ Lê Duy Bình
15 TRI THỨC & CUỘC SỐNG XUÂN GIÁP THÌN 2024 đó, vốn đầu tư cho phát triển thiếu nhưng nhiều nơi có vốn lại không thể giải ngân khiến nguồn lực xã hội bị lãng phí. Tình trạng trên xuất phát từ chính sách pháp luật chưa rõ ràng, khiến cho không ít cán bộ, công chức sợ sai, không dám làm. Việc này ảnh hưởng rất lớn đến thúc đẩy phát triển khi hoạt động của bộ máy trì trệ, kìm hãm sự phát triển của xã hội. Chính vì vậy, tôi mong rằng, nhiệm vụ rà soát, hoàn thiện thể chế, pháp luật, cơ chế, chính sách gắn với nâng cao hiệu lực, hiệu quả tổ chức thực hiện pháp luật, đẩy mạnh cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính, quy định kinh doanh sẽ được Chính phủ thực hiện quyết liệt, thực chất và hiệu quả trong năm 2024. Chuyển đổi công nghiệp xanh giúp thu hút FDI l Chuyển đổi số, chuyển đổi xanh được cho là có vai trò quan trọng trong thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng cao năng suất lao động, năng lực cạnh tranh, hiệu quả sản xuất, kinh doanh? - GS.TS Nguyễn Văn Phước, Ủy viên Đoàn Chủ tịch Liên hiệp các Hội vị này hoạt động chưa thực sự hiệu quả, chưa thu hút đầu tư nước ngoài, tăng trưởng chậm. Trong khi đó, việc chuyển đổi công nghiệp xanh có thể giúp ngành quy hoạch theo hướng đồng bộ, hiện đại, thu hút FDI; tham gia chuỗi giá trị sản xuất toàn cầu, giải quyết việc làm, phát triển kinh tế; phát triển đô thị; thúc đẩy liên kết ngành và liên kết vùng; mở rộng quan hệ ngoại giao... Tiến trình phát triển chuyển đổi công nghiệp xanh gồm kiểm soát ô nhiễm, sản xuất sạch hơn, hiệu quả sinh thái, tư duy vòng đời, sản xuất khép kín và công nghiệp sinh thái. Trong trường đại học và các công ty, với sự đồng hành của tổ chức quốc tế, Việt Nam có nhiều cơ sở xử lý phát thải cao. Tuy nhiên, khi triển khai đến từng nhà máy, hiệu quả lại rất thấp. Các nhà máy, doanh nghiệp hiện nay chỉ tiếp thu quản lý nội vi, thay vì đầu tư công nghệ để tăng tính hiệu quả. Hiện, nông nghiệp bền vững Việt Nam có sự cải thiện rõ rệt nhưng vẫn còn rủi ro, thiếu bền vững do thị trường, tính ổn định về chất lượng sản phẩm, chưa kiểm soát được thuốc bảo vệ thực vật... Về khía cạnh kinh tế Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam: Chuyển đổi xanh là phục vụ cho phát triển bền vững, gồm ba mục tiêu phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường và góp phần xóa đói, giảm nghèo, tạo động lực thúc đẩy tăng trưởng kinh tế bền vững. Các hoạt động chuyển đổi xanh gồm chuyển dịch năng lượng, chuyển đổi công nghiệp xanh, nông nghiệp bền vững và kinh tế tuần hoàn. Chuyển đổi xanh là mục tiêu thiên niên kỷ của toàn thế giới, làm thế nào để giảm thiểu tác động đến môi trường. Hiện nay, Việt Nam có khoảng 563 khu công nghiệp trong quy hoạch tại 61 tỉnh thành, 397 khu công nghiệp đã được thành lập, trong đó khoảng 7 khu công nghiệp sinh thái. Tuy nhiên, 7 đơn Luật sư Nguyễn Danh Huế GS.TS Nguyễn Văn Phước
XUÂN GIÁP THÌN 2024 16 TRI THỨC & CUỘC SỐNG tuần hoàn, nhiều doanh nghiệp đã triển khai và có chiến lược sản xuất, tận dụng từ nguồn năng lượng tự nhiên đến tái sử dụng chất thải. Doanh nghiệp là nhóm đóng vai trò tiên phong trong quá trình chuyển đổi năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính, đóng vai trò then chốt để triển khai thành công cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Các cơ quan xây dựng chính sách cần xây dựng cơ chế hỗ trợ các ngành. Mục tiêu cuối cùng là thúc đẩy doanh nghiệp trong từng lĩnh vực, đẩy nhanh quá trình chuyển đổi, đạt mục tiêu chung của quốc gia. Phát triển công nghiệp văn hóa, văn hóa số lTrong Nghị quyết 01 thực hiện Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 2024, Thủ tướng nhấn mạnh nhiệm vụ phát triển toàn diện các lĩnh vực văn hóa, xã hội, bảo đảm gắn kết hài hòa với phát triển kinh tế. Trước đó, Thủ tướng nhiều lần khẳng định “văn hóa phải được đặt ngang hàng với kinh tế, chính trị, xã hội”. Chuyên gia đánh giá thế nào về vai trò của văn hóa trong quá trình thúc đẩy sự phát triển của đất nước? - PGS.TS Bùi Hoài Sơn - Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội: Thực tiễn cho thấy, văn hóa ngày càng được liên kết chặt chẽ với các vấn đề chính trị, kinh tế và xã hội. Nhiều quốc gia coi văn hóa là yếu tố quan trọng trong kế hoạch phát triển kinh tế. Phát triển công nghiệp văn hóa trở thành chiến lược mang tính đột phá, ở đó du lịch văn hóa, thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ hàng hóa có giá trị văn hóa, khuyến khích thương mại hợp tác giữa các quốc gia có thể tạo ra lợi ích kinh tế cho cả cộng đồng và quốc gia tham gia. Ví dụ, Nhật Bản kết hợp nền văn hóa độc đáo và sự sáng tạo vào kế hoạch phát triển kinh tế. Nhật Bản còn đầu tư vào công nghệ, giải pháp thiết kế và sản phẩm có giá trị văn hóa. Trong khi đó, Hàn Quốc phát triển ngành công nghiệp K-Pop và K-Drama làm nền tảng cho việc thúc đẩy du lịch văn hóa, tạo ra lợi ích kinh tế từ sự tương tác văn hóa. Việc tích hợp văn hóa vào giáo dục và nghiên cứu giúp nuôi dưỡng tư duy sáng tạo, khám phá, tạo ra nhận thức về vấn đề văn hóa, xã hội và môi trường. Nền giáo dục đa dạng, nhân văn có thể tạo ra nguồn lực nhân tài đa dạng cho sự phát triển. Ngoài ra, tích hợp văn hóa vào hoạt động phát triển cộng đồng và xã hội dân sự giúp tạo nên cộng đồng thân thiện và đa dạng… Từ đó, có thể đề xuất một số giải pháp quản lý văn hóa ở Việt Nam. Cụ thể, chúng ta phải hoàn thiện thể chế, đổi mới tư duy quản lý văn hóa, cải cách bộ máy quản lý Nhà nước về văn hóa theo hướng tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, đảm bảo vai trò PGS.TS Bùi Hoài Sơn
17 TRI THỨC & CUỘC SỐNG XUÂN GIÁP THÌN 2024 kiến tạo phát triển văn hóa, xây dựng con người, tăng cường hiệu quả của các hệ thống thiết chế văn hóa; nâng cao năng lực quản lý nhà nước về văn hóa, xây dựng con người cho các cơ quan quản lý nhà nước các cấp, đặc biệt là năng lực xây dựng thể chế, chính sách, chương trình và kế hoạch dài hạn, khắc phục tình trạng sa đà vào sự vụ, thiếu tính chiến lược; từng bước nâng cao tính chuyên nghiệp của đội ngũ cán bộ văn hóa thông qua quá trình tiêu chuẩn hóa, tuyển chọn và bồi dưỡng cán bộ. Xây dựng các luật, cơ chế chính sách về giải phóng sức sáng tạo của văn nghệ sĩ, các lực lượng xã hội; đổi mới tư duy quản lý văn hóa dựa trên tư tưởng về quyền văn hóa và tinh thần xây dựng hệ thống hành chính công hiện đại; từng bước xây dựng cơ chế tự chịu trách nhiệm của các tổ chức văn hóa nghệ thuật khi sáng tạo và sản xuất các sản phẩm văn hóa. Hoàn thiện hệ thống thiết chế văn hóa mới theo hướng tăng cường tính hiệu quả, không phát triển thiết chế theo một mô hình thống nhất mà phải phù hợp với đặc điểm vùng miền, đến nhu cầu và nguyện vọng của người dân. Chúng ta phải tập trung nguồn lực từ Nhà nước và các thành phần kinh tế khác đầu tư cho phát triển văn hóa, xây dựng con người; kiên trì quan điểm coi đầu tư cho văn hóa là đầu tư cho con người, đầu tư cho phát triển bền vững đất nước; xây dựng cơ chế lựa chọn, sử dụng cán bộ văn hóa, văn nghệ. Một khía cạnh khác là phát triển các ngành công nghiệp văn hóa nhằm khai thác và phát huy những tiềm năng văn hóa Việt Nam, phục vụ sự phát triển kinh tế - xã hội và ổn định chính trị của đất nước; phát huy tài năng, tâm huyết của lực lượng trí thức, văn nghệ sĩ người Việt Nam ở nước ngoài trong việc tham gia phát triển văn hoá, văn học, nghệ thuật của đất nước… Đổi mới giáo dục, đào tạo đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội l Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đòi hỏi đổi mới giáo dục, đào tạo nhằm đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển của kinh tế - xã hội hiện nay, chuyên gia đánh giá sao về ý kiến này? - PGS.TS Lâm Bá Nam - nguyên Phó hiệu trưởng Trường Đại học Khoa hoc Xã hôi & Nhân văn (Đai hoc Quốc gia Hà Nội): 2024 là năm quan trọng, có tính chất nước rút với đổi mới giáo dục phổ thông, khi các lớp cuối cùng bước vào triển khai và chuẩn bị đánh giá cả chu trình đổi mới. Đây là năm chương trình mới trong hệ thống giáo dục phổ thông đang vận hành, hy vọng được xem xét một cách cẩn trọng. Việc đưa chương trình vào hệ thống giáo dục và vận hành cần có theo dõi, đánh giá hiệu quả, điều chỉnh nếu không phù hợp. Xã hội rất quan tâm vấn đề này. Hiện nay, ý kiến về chương trình mới vẫn còn nhiều vấn đề như quá tải với học sinh, phụ huynh lo lắng giáo dục chạy theo thành tích, tình trạng dạy thêm, học thêm. Triết lý giáo dục là đào tạo con người làm chủ tương lai, phải kích thích lao động sáng tạo của người học. Chúng ta đang có quá trình hội nhập của thời cách mạng công nghiệp lần thứ tư, người học có thể tự tìm kiếm thông tin, vấn đề là kích thích sự sáng tạo. Nếu vẫn học theo kiểu nhồi nhét kiến thức để giải quyết khâu đi thi, thành tích sẽ làm hạn chế khả năng sáng tạo của người học và cản trở đích đến là đào tạo lao động sáng tạo trong tương lai. Chúng ta mong muốn đổi mới nhưng lối mòn vẫn định sẵn, trở thành sức ì lớn. Bài toán này cần lời giải đáp để chất lượng đào tạo đáp ứng tốt hơn cho nhu cầu của sự phát triển kinh tế và xã hội. Yêu cầu hội nhập đòi hỏi thầy cô giáo phải đổi mới để hội nhập. PGS.TS Lâm Bá Nam
XUÂN GIÁP THÌN 2024 18 TRI THỨC & CUỘC SỐNG Xã hội phát triển TRONG QUÁ TRÌNH ĐẨY MẠNH CÔNG NGHIỆP HÓA, HIỆN ĐẠI HÓA ĐẤT NƯỚC, KHOA HỌC, CÔNG NGHỆ LUÔN ĐƯỢC COI LÀ CƠ SỞ QUAN TRỌNG HÀNG ĐẦU CHO SỰ PHÁT TRIỂN NHANH, BỀN VỮNG VÀ LÀ MỘT TRONG NHỮNG ĐỘT PHÁ CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN ĐẤT NƯỚC. tiềm năng, vị trí quốc sách hàng đầu và thực sự trở thành động lực để thúc đẩy phát triển. KH&CN bao trùm tất cả lĩnh vực, thúc đẩy sự phát triển lTrong bối cảnh khó khăn, thách thức, kinh tế xã hội Việt Nam năm 2023 vẫn có nhiều điểm sáng, trong đó có đóng góp không nhỏ của khoa học và công nghệ. Bà đánh giá vai trò của khoa học và công nghệ trên tất cả lĩnh vực phát triển kinh tế, nông nghiệp, du lịch, văn hoá, đời sống… như thế nào? - Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng khẳng định, một trong những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm thực hiện Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm (2021 - 2030) là phát triển mạnh mẽ KH&CN, đổi mới sáng tạo nhằm tạo bứt phá, nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả PGS.TS Bùi Thị An, Viện trưởng Viện Tài nguyên Môi trường và Phát triển cộng đồng (thành viên Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam), Chủ tịch Hội Nữ trí thức Hà Nội, khẳng định, khoa học và công nghệ (KH&CN) có vai trò rất quan trọng trong phát triển kinh tế xã hội. Chúng ta cần tập trung giải quyết những vấn đề đặt ra để KH&CN có những đóng góp quan trọng, xứng với PGS.TS Bùi Thị An nhờ khoa học, công nghệ HẢI NINH (thực hiện)
19 TRI THỨC & CUỘC SỐNG XUÂN GIÁP THÌN 2024 và sức cạnh tranh của nền kinh tế. Mới đây, Bộ Chính trị ban hành kết luận số 69 tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/ TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về phát triển KH&CN phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Theo đó, sau 10 năm thực hiện Nghị quyết số 20-NQ/TW, phát triển KH&CN phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước đã có chuyển biến tích cực, từng bước khẳng định vai trò động lực trong phát triển kinh tế - xã hội, lực lượng sản xuất hiện đại, kinh tế tri thức, góp phần nâng cao năng suất lao động và chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế. Khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật và công nghệ có nhiều tiến bộ, một số lĩnh vực đa ngành mới được hình thành, tăng cường tiềm lực và trình độ KH&CN quốc gia. Khoa học xã hội và nhân văn đóng góp tích cực cho việc cung cấp luận cứ trong vận dụng, phát triển sáng tạo Chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng; hoạch định đường lối, chính sách phát triển đất nước và hoàn thiện hệ thống pháp luật... Tại ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam 18/5/2023, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhắc lại câu nói của triết gia người Thụy Sĩ Henri Frederic Amiel “Xã hội phát triển nhờ khoa học”. Thủ tướng nhấn mạnh, trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang mang lại nhiều cơ hội cũng như không ít thách thức mới, lại càng thấy rõ vai trò quan trọng của KH&CN trên tất cả lĩnh vực, từ phát triển kinh tế, nông nghiệp đến du lịch, văn hoá…, mang tính chất thúc đẩy, đột phá và bền vững. Không có KH&CN, không thể có năng suất, chất lượng, sự bền vững và sự đột phá. Để KH&CN thực sự phát triển xứng tầm lĐảng, Nhà nước luôn xác định phát triển, ứng dụng KH&CN là quốc sách hàng đầu, động lực quan trọng nhất để phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, thực tế KH&CN phát triển chưa tương xứng tiềm năng và vị trí quốc sách hàng đầu, chưa thực sự trở thành động NGUỒN ẢNH: QUÂN ĐỘI NHÂN DÂN
XUÂN GIÁP THÌN 2024 20 TRI THỨC & CUỘC SỐNG lực để thúc đẩy phát triển? Theo tôi, để khoa học và công nghệ phát triển, đóng góp nhiều hơn nữa, bên cạnh chủ trương, chúng ta cần phải thể chế hóa ra. Nếu có chủ trương mà không cụ thể hóa, hiệu quả sẽ không cao. Văn kiện Đại hội XIII của Đảng xác định 12 định hướng chiến lược phát triển đất nước đến năm 2030, trong đó nhấn mạnh hai nội dung mang tính nền tảng: “Công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, chú trọng đổi mới sáng tạo, đẩy mạnh chuyển đổi số quốc gia, phát triển nền kinh tế số, xã hội số”. Để thực hiện được những định hướng chiến lược này, Đại hội XIII của Đảng xác định: “Xây dựng đội ngũ trí thức ngày càng lớn mạnh, có chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong tình hình mới”, cho thấy vai trò quan trọng của đội ngũ trí thức trong phát triển khoa học và công nghệ. Theo mục tiêu Chuyển đổi số quốc gia tầm nhìn đến năm 2030, Việt Nam sẽ trở thành quốc gia số, phát triển thịnh vượng, tiên phong ứng dụng công nghệ mới và mô hình mới; đổi mới căn bản, toàn diện phương thức quản lý, điều hành của Chính phủ; sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp; lối sống, làm việc và học tập của người dân; phát triển môi trường số an toàn, nhân văn, bao trùm, rộng khắp, không để ai bị bỏ lại phía sau. Việt Nam xác định mục tiêu kép là vừa phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, vừa hình thành các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam có năng lực cạnh tranh toàn cầu để hiện thực hóa khát vọng một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng, người dân được phồn vinh, ấm no và hạnh phúc. Để thực hiện những mục tiêu đó, vai trò của đội ngũ trí thức Việt Nam có tầm quan trọng đặc biệt. Công nghệ số cần nguồn lực về điều kiện vật chất để đầu tư cho hạ tầng và chất NGUỒN ẢNH: TRUNG TÂM 115 HẢI PHÒNG
RkJQdWJsaXNoZXIy MTYzNTY5OA==