Hỏi: Người có trách nhiệm và nghĩa vụ đảm bảo sự đúng đắn, công bằng thì gọi là người “cầm cân nảy mực”, nghĩa gốc của từ này xuất phát từ đâu? - Trần Thúy Vân (Hà Tĩnh).
 |
| Ảnh minh họa. |
PGS.TS Phạm Văn Tình, Viện Từ điển học và Bách khoa thư Việt Nam: Nghĩa của từ "cầm cân nảy mực" gần như ai cũng hiểu, nó bắt nguồn từ công việc quen thuộc của mấy bác phó mộc. Khi xẻ gỗ ra thành lát để gia công theo ý muốn, bác thợ cả phải dùng một cuộn dây tẩm mực tàu căng dài theo thân cây gỗ lớn. Một đầu dây bác giữ, đầu kia có thể do một thợ khác cầm hoặc được buộc vào một quả kim loại (như quả cân) cố định ở vị trí cần thiết.
Sau khi ướm đúng cữ gỗ, bác cả liền cầm dây bật cho nảy lên nảy xuống đôi lần, để mực ăn vào mặt gỗ. Cánh thợ xẻ coi đó là chuẩn mực, cứ thế đặt cưa vào rồi “kéo cưa lừa xẻ”. Hết cây gỗ này đến cây gỗ khác đều được pha thành nhiều tấm dày mỏng “ngon lành” nhờ sự nảy mực chính xác của bác cả tài ba.